همه چیز در باره خراسان شمالی

استان خراسان شمالی به مرکزیت شهر بجنورد یکی از استان های کشور است. مساحت این استان 28434 کیلومترمربع است که از این نظر پانزدهمین استان ایران است و جمعیت آن 867727 نفر می باشد. مرکز این استان شهرستان بجنورد است که تا تهران 701 کیلومتر فاصله دارد و در یک منطقه دشتی واقع شده است و آب و هوای معتدل کوهستانی دارد. این شهر در اصل «بیژن گرد» تلفظ می شده است. «گرد» به معنای شهر و آبادی است و بجنورد به معنای «شهر بیژن» است. بجنورد قدیمی در بالای تپه در شمال غربی بجنورد فعلی واقع شده بود که اکنون «ساربان محله» نامیده می شود. ترکیب قومی بجنورد متشکل از کرد و ترک می باشد. این استان دارای 8 شهرستان، 14 بخش، 22 شهر، 44 دهستان و 1235 آبادی می باشد.  تاریخ و فرهنگ استان

استان خراسان رضوى، که در گذشته بخشى از خراسان بزرگ بود، همواره عرصه دائمى ظهور و سقوط قدرت ها و حکومت ها در تاریخ گذشته ایران بوده است. در این سرزمین پهناور اقوام و حکومت هاى ترک و تازى و تاتار، غز و قجر و قبچان، مغول، ترکمن و افغان حوادثى بى شمار آفریده اند. جغرافی دانان قدیم، سرزمین ایران بزرگ (ایرانشهر) را به هشت اقلیم تقسیم کرده بودند که خراسان بزرگترین و آبادترین اقلیم آن بوده است. این استان در زمان ساسانیان به وسیله یک سپهبد اداره می  شد که به او «پادگوسبان» می گفتند و چهار تن مرزبان تحت فرمان وى بودند که هر کدام یکى از چهار قسمت خراسان آن روز را اداره می کردند. خراسان در دوران اسلامى به چهار قسمت تقسیم می  شد که هر قسمت آن به نام یکى از چهار شهر بزرگ نیشابور، مرو، هرات و بلخ نامیده مى شد. در سال 31 هجری قمری اعراب روانه خراسان شدند و طى همین دوره ساکنین خراسان به دین اسلام گرویدند. سرزمین خراسان تا سال 205 هجری قمری در تصرف خاندان بنى عباس بود. ولى در سال 283 هجری قمری به دست طاهریان، استقلال یافت و در سال 287 هجری قمری جزو قلمرو سامانیان گردید. در سال 384 هجری قمری سلطان محمود غزنوى خراسان را متصرف شد و در سال 429 هجری قمری طغرل اول سلجوقى نیشابور را تصرف کرد. سلطان محمود غزنوى چندین بار با سلجوقیان جنگید و ترکان غزنوى، سلطان سنجر سلجوقى را به سختى شکست دادند. در سال 552 خراسان به تصرف خوارزمشاهیان درآمد و در قرن هفتم هجرى قمرى بر اثر حملات مغول ها، این سرزمین ضمیمه متصرفات ایلخانان مغول گردید. در قرن هشتم هجرى، سربداران پرچم استقلال را در سبزوار برافراشتند و در سال 873 هجری قمری خراسان به تصرف امیر تیمور گورکانى درآمد و شهر هرات نیز پایتخت اعلام شد. در سال 913 هجری قمری خراسان به تصرف ازبکان در آمد. پس از مرگ نادرشاه افشار (1160 ه.ق)، خراسان به تصرف افاغنه درآمد. با وجود تمام این فراز و نشیب ها، خراسان یکى از استان هاى آباد و حاصلخیز ایران به شمار می رود. استان خراسان جنوبی از نظر جاذبه هاى طبیعى یکى از مناطق دیدنى ایران است. دریاچه هاى کوچک چشمه هاى طبیعى و آب معدنى، تفرجگاه ها، مناطق حفاظت شده، ارتفاعات و قله ها و ... از جاذبه هاى این منطقه به شمار می روند.

---

جاذبه های طبیعی و تفریحی

رودها

• رود قره سو

این رود در دره اسفراین جریان دارد و از دامنه جنوبی آلاداغ و کوه شاه جهان در شمال سرچشمه می گیرد و پس از مشروب کردن جلگه جاجرم از طرف شمال به جنوب جریان می یابد و به کال شور در جنوب سبزوار می پیوندد و سرانجام، در کویر و نمکزار فرو می رود. سرچشمه های این رودخانه واجد ارزش های تفرجگاهی است.

• رود اترک

این رود از کوه هاى هزارمسجد، آلاداغ و بینالود سرچشمه می گیرد و شاخه اصلى آن از نواحى روستایى قوچان، به همراه رودخانه هاى شیرین چاى و سومبار که به آن مى ریزند، قسمتى از مرز ایران و ترکمنستان را تشکیل مى دهد و سپس به دریاچه خزر مى ریزد. این رودخانه در بعضى از حواشى و سواحل، از قابلیت هاى تفرجگاهى برخوردار است.

• چشمه بش قارداش

این چشمه در 8 کیلومترى جنوب بجنورد و در شرق جاده بجنورد به اسفراین، در فاصله تقریبى یک کیلومترى جاده واقع شده است. در وجه تسمیه آن گفته می شود که پنج برادر در این نقطه غیب شده اند. استفاده از این آب در درمان اختلالات دستگاه گوارش، یارى رساندن به سوخت و ساز بدن و کاهش ورم روده ها توصیه شده است.

علاوه بر چشمه بش قارداش ، چشمه باباامان در شهرستان بجنورد نیز معروفیت زیادى دارد.

رشته کوه

• رشته کوه آلاداغ

آلاداغ رشته کوه طویلى است که طول آن حدود 170 کیلومتر است، و در بین «کورخود» در غرب و بینالود در شرق قرار گرفته است. آلاداغ در شمال، توسط دره اترک محدود می شود و در جنوب، به طرف اسفراین و جاجرم پایین می آید. مرتفع ترین نقطه آن به ارتفاع 3220 متر در قله شاه جهان قرار گرفته است که بخش مرکزى این رشته کوه را به وجود می آورد. به هنگام بهار و تابستان غنی ترین مراتع و جالب ترین مناظر در آلاداغ پدید می آیند. به همین دلیل تعداد زیادى از ایلات کوچ نشین و نیمه کوچ نشین، همراه با گله هایشان در ارتفاع بین 1800 و 2700 مترى این رشته کوه براى ییلاق اطراق مى نمایند.

• رشته کوه کورخود

رشته کوه کورخود، با جهت شرقى - غربى، در منتهى الیه غربى استان خراسان شمالى قرار دارد. طول این رشته کوه در حدود 75 کیلومتر و متوسط عرض آن 7 کیلومتر است. بلندترین نقطه رشته کوه کورخود 2819 متر ارتفاع دارد که در 36 کیلومترى جنوب غربى شهرستان آشخانه واقع شده است. رودهاى کاستان، شاه آباد، گرگان و کورکلى از این رشته کوه سرچشمه می گیرد و روستاهاى چمن بید، زرد، کاستان، قلانو، اسپاخو و ... در دامنه هاى شرقى این رشته کوه قرار دارند. چشمه هاى فراوانى از رشته کوه کورخود به خارج تراوش می کند که از جمله مهم ترین آن ها می توان به چشمه هاى توگن، حماملو، گکدو، بیگلربیگى و آلمه اشاره کرد.

• کوه هاى کپه داغ

کوه هاى کپه داغ بخشى از رشته کوه هاى هزارمسجد هستند که در شمال شرقى استان خراسان شمالى واقع شده اند. هرچند که کوه هاى کپه داغ جزیى از سلسله کوه هاى البرز محسوب می شوند، اما براى خود واحد ساختمانى مستقلى را تشکیل می دهند. کوه هاى کپه داغ، که کوه هاى مرزى بین شهرهاى استان خراسان شمالى و جمهورى ترکمنستان را تشکیل می دهند، در واقع میان رشته کوه هاى بالخان در جمهورى ترکمنستان در غرب، و ارتفاعات شمال افغانستان در سمت شرق قرار گرفته اند. بلندترین نقطه کوه هاى کپه داغ 2949 متر است و رودهاى شیرین دره و خرتوت از این کوه ها سرچشمه گرفته و به رود اترک می ریزند.

غارها

• غار پوستین دوز

این غار، یکی از غارهای معروف منطقه شیروان است که در فاصله 32 کیلومتری شهر شیروان و 6 کیلومتری شمال شرقی روستای لوجلی، در دامنه کوه های امام حاضر واقع شده است. وجه تسمیه این غار از روستای متروکه «پوستین دوز»، در 3 کیلومتری شرق غار، گرفته شده است. دهانه گنبدی شکل غار، 3 متر ارتفاع و 4 متر عرض دارد. محوطه درون غار طوری است که باید به صورت سینه خیز در آن حرکت نمود. پیچ و خم های درون غار به حدی است که بدون نخ کشی و راهنما، گردش در آن غیرممکن است. طول مفید غار 120 متر است و بازدید از آن حدود 2 ساعت به طول می انجامد.

• غار سلیمان

این غار در غرب شیروان در نزدیکی روستای قشلاق کاوه و در کمرکش کوه پیکان واقع شده است. غار سلیمان دارای دهانه ای وسیع و سقفی از سنگ یکپارچه به طول 25 و عرض 6 متر است که در انتهای آن، سقف و زمین به هم رسیده است. مسیر اصلی غار، پس از طی 50 متر به انتها می رسد. نوع غار، خشک و بدون استالاگمیت و استالاکتیت است.

• غار بیدک

این غار در 4 کیلومتری جنوب شرقی دهکده بیدک واقع شده است. غار بیدک با دهانه سنگی، همانند چاهی است که هیچ گونه نشانه ای مبنی بر وجود غار در آن حوالی به چشم نمی خورد. طول این غار حدود 80 متر است که 20 متر آن به صورت عمودی به عمق زمین فرو می رود. در این غار سنگ های استالاگمیت و استالاکتیت زیادی وجود دارد.

• غار استاد

غار استاد، به صورت حفره ای در روستایی به همین نام، در 30 کیلومتری جنوب شرقی شیروان واقع شده است. مسیر اصلی غار تا محل ریزش، که انتهای آن محسوب می شود، حدود 110 متر است. این غار، دقیقا در کنار روستا و در ابتدای یکی از دره های منتهی به آن واقع شده و چشمه ای جوشان با آبی خنک در جلوی آن جریان دارد.

• غار پیری

غار پیری در جنوب شیرکوه (قراول چینگه) در منطقه «سورمه پیری» شهر شیروان، بر فراز تپه ای واقع شده است. ورودی این غار، همانند دهانه چاه است، اما پس از ورود به آن گویی وارد تونلی می شویم که می توان در آن به حالت خمیده حرکت کرد.

• غار در بالا

غار در بالا، در جنوب شرقی روستای «بهمن» شهرستان شیروان واقع شده است و دهانه آن، همانند حفره ای در مسیر سیلاب قرار گرفته است. داخل این غار همچون تالار وسیعی است، که آبشار بسیار زیبایی با ارتفاع 5 متر، جلوه ویژه ای به آن بخشیده است. علاوه بر تالار اصلی یک مسیر انحرافی نیز در این غار دیده می شود.

• غار سوله قواق

این غار، که چشمه جوشانی از دهانه آن خارج می شود، در حوالی روستای تاریخی «اسپاخو» از توابع شهرستان بجنورد واقع شده است و از جمله غارهای زیبای منطقه محسوب می گردد.

• غار عبادتگاه شیخ احمد ذاکر

این غار در روستای «گوریان» شهرستان اسفراین قرار گرفته است و از غارهای تاریخی استان خراسان شمالی محسوب می شود. گفته می شود، «شیخ احمد»، ذاکر معروف در این غار به ذکر و عبادت می پرداخته است.

• غار قباد

غار قباد غاری است آهکی، در دو شعبه اصلی، با طول تقریبی 120 متر و با حفره هایی جانبی که بیش تر به همان دو شعبه اصلی منتهی می شوند. بنا به گفته مردم محل، در گذشته، در نزدیکی این غار شهری به نام «قباد» وجود داشته است که در روزگار نادرشاه به توپ بسته شده و ویران گردیده است. در پیرامون این غار، در زمین های کشاورزی، گلوله هایی به وزن پنج کیلوگرم مشاهده شده است. برای رسیدن به این غار باید از قوچان به سوی روستای «دربادام» رفت و پیش از رسیدن به این روستا، به سوی روستای «شیخ کانلو» تغییر مسیر داد. این غار در سال 1369 توسط کوهنوردان شیروان کشف شد.

• غار کافر قلعه

غار کافر قلعه یک غار مسکونی بوده است که در زمان های گذشته به صورت پناهگاه از آن استفاده می شده است. این غار در ارتفاع 50 متری سطح دره ای، در 5 کیلومتری جنوب غربی روستای «گلیان» شهرستان شیروان قرار دارد. اشیاء عتیقه و کتاب های خطی نیز در این غار به دست آمده است؛ ولی قدمت آن هنوز مشخص نشده است.

• غار کنه گرم

این غار در 50 کیلومتری غرب بجنورد و در نزدیکی روستای «حسن زو» واقع شده است. غار کنه گرم به صورت چاهی در دامنه کوه قرار دارد. این غار از جمله غارهای بسیار جالبی است که استالاگمیت، استالاکتیت و حفره ها و تنوره هایی در خود دارد. در اطراف غار، چندین دهلیز وجود دارد که هیچ یک از آن ها تا کنون به طور کامل شناسایی نشده اند. طول این غار در حدود 250 متر و عمق آن 70 متر است.

• غار گنج کوه

این غار در روستای «جندی» شهرستان بجنورد، و در ارتفاع 1700 متری از سطح دریا قرار دارد. غار، روی یک دیواره 12 متری واقع شده، که صعود از آن مشکل است و احتیاج به وسایل فنی دارد. داخل این غار دارای سه شعبه کوچک است که تمام آن ها را سنگ های استالاگمیت پوشانده است.

ییلاق

• ییلاق گلیان و استخری

این منطقه ییلاقی در بر گیرنده ناحیه گلیان، حصار پهلوان لو و همچنین استخری است که تا دامنه های کوه شاه جهان کشیده می شود. این ییلاق دارای دره های پر آب و درختان انبوه و تماشایی، چشمه سارها و آبشار بزرگ و دیدنی است. همچنین غارها و آثار باقیمانده حصار موسی خان و سنگرهای خداوردی سردار و مقبره باباتوکل، ریاضی دان بزرگ و امیر شمس الدین محمد در آن جای گرفته اند. همچنین این منطقه از مناطق پرورش ماهی است.

• ییلاق زوارم

این منطقه ییلاقی در فاصله 28 کیلومتری جنوب غربی شیروان قرار دارد و تا کوه های تخت میرزا و شوخری ادامه می یابد. ییلاق دیدنی زوارم چشمه سارهای متعدد، آبشارها و حوض های سنگی زیبا دارد. درختان سر به فلک کشیده چنار، سپیدار، گردو، گیلاس، گلابی، بادام و دیگر درخت های کنار جریان آب و درون دره، زیبایی آن را دو چندان کرده اند.

ییلاق اوغاز یکی دیگر از ییلاق های استان است.

 دره اترک

این دره که رودخانه اترک به طول 600 کیلومتر در بستر آن جریان دارد، یکی از زیباترین و سرسبزترین فضاهای شمال استان خراسان است. در طول مسیر دره اترک، شعبه های فراوانی به رودخانه اترک می پیوندند و موجبات تجمع فضاهای زیستی و تفرجگاهی را فراهم می آورند.

درختان کهنسال

در شهرستان اسفراین درختان قدیمی بسیاری وجود دارد که از جاذبه های دیدنی اسفراین به حساب می آیند. این درختان عبارتند از درخت سرو (ارس) در شمال روستای کشتان، درخت های چنار مسجد کشتان، درخت چنار کنار مسجد خواجه ها، درخت های چنار روستای رویین و باقیمانده تنه درخت چنار مسجد علی بن ابیطالب در محله حزنیان.

تپه باستانی سارمران

این تپه در 500 متری جنوب روستای سارمران در غرب اسفراین واقع شده است. آثار سفالی پراکنده بر روی این تپه، مبین دوره های تاریخی اوایل اسلام است.

دریاچه های سدها

طی چند دهه اخیر در استان خراسان شمالی تعدادی سد احداث گردیده که دریاچه های پشت این سدها از جمله ذخیره گاه ها و منابع آبی به شمار می روند. این دریاچه ها عبارتند از: دریاچه سد بارزو، بر رودخانه «قلجق». دریاچه سد بیدواز - جوین، در اسفراین. دریاچه سد گردلان، در گردلان. دریاچه شور، بر رودخانه «شورک» واقع در 20 کیلومتری شیروان. دریاچه سد شیرین دره، بر روی رودخانه «شیرین دره» در 65 کیلومتری بجنورد.

گردشگاه بابا امان

چشمه بابا امان در کیلومتر ۱۰ جاده بجنورد - مشهد، به فاصله تقریبی ۳۰۰ متر از جاده واقع شده است. این گردشگاه دارای استخرهای متعدد و پارک جنگلی است و حدود ۴۰ هکتار وسعت دارد. در این تفرجگاه امامزاده ای وجود دارد که به بابا امان مشهور است. این تفرجگاه به دلیل قرار داشتن در کنار جاده اصلی در فصول مسافرتی یکی از محل های اصلی اطراق مسافرین و زائرین است. مجموعه تفریحی بابا امان در منطقه جنگلی حاشیه جاده ارتباطی بجنورد به مشهد با هشت استخر و آبشار و بیش از ۲۰۰ هکتار جنگل، توقفگاهی جذاب برای مسافران و زائران این خطه است. بیش از ۴۰۰ هزار اصله درخت از قبیل چنار بعضا ۴۰۰ ساله به همراه درختان زبان گنجشگ، اقاقیا، زالزالک، زردآلو و بید در این مجموعه وجود دارد. چشمه این مجموعه تفریحی که از نوع آب های معدنی محسوب می شود ۳۵ تا ۴۰ مترمکعب در ثانیه آبدهی دارد. از میان درختان چنار کهنسال، بر فراز تپه ای که چشمه در مجاورت آن قرار دارد، بنای امامزاده ای معروف به شاهزاده اسماعیل قرار دارد. در آغوش تپه ها، درختان انبوه و مناظر تماشایی بابا امان تاسیساتی نظیر متل، رستوران، پارک کودک و محل استراحت خانواده ها جای گرفته است.

مناطق حفاظت شده

• منطقه حفاظت شده گلول

این منطقه با 17000 هکتار مساحت، در 70 کیلومتری شمال شهر شیروان و در حدود نوار مرزی ایران و ترکمنستان قرار دارد. در این منطقه جنگل های تنگ ارس و مراتع سرسبز و گونه حیات وحش قابل مشاهده است.

• منطقه حفاظت شده ساری گل

این منطقه با 28000 هکتار وسعت در شمال شرقی اسفراین قرار دارد و انواع درختان ارس، کرکو، بید وحشی زالزالک، سیاهدانه، بوته گون و انواع گیاهان از گندمیان و نعناعیان را در خود جای داده است. چند هزار قوچ و میش نیز در این منطقه وجود دارد.

از دیگر مناطق حفاظت شده استان، می توان به منطقه شمال اسفراین و سالوگ بجنورد اشاره کرد.

---

آثار تاریخی و فرهنگی

قلعه

•  قلعه قدیمی حسن آباد

این قلعه در حاشیه روستای حسن آباد، در شمال شرقی اسفراین بر روی یک پشته طبیعی بنا شده است و 140 متر طول و 70 متر عرض دارد. قسمتی از حصار سنگی و چینه ای قلعه هنوز هم پابرجاست و بلندی آن به چهار متر می رسد. مجموعه قلعه یادگاری از ادوار اولیه اسلامی است.

•  قلعه قیصر

قلعه قیصر در سه کیلومتری روستای بید از توابع اسفراین واقع شده است. در سال های قبل، آثار استودان هایی در این دهکده وجود داشت که اهالی آن ها را به زرتشتی ها نسبت می دادند. قدمت این قلعه به پیش از اسلام مربوط می شود.

• قلعه صعولک

در دامنه های ارتفاعات آلاداغ که در غرب اسفراین واقع شده است، بر فراز قله ای، خرابه ای چهارگوش و آسیابی از سنگ قرار دارد که به نام قلعه صعولک نامیده می شود. موقعیت و ساختمان این قلعه جالب توجه است.

• قلعه جلال الدین

این قلعه در غرب جاجرم بر روی تپه مرتفعی بنا شده است. پلان قلعه 6 ضلعی است و هر ضلع آن 5/14 متر طول دارد. در هر گوشه آن یک برج مدور بنا شده است، که امروزه همه این برج ها به صورت مخروبه در آمده اند. مصالح به کار رفته در بنا سنگ و ملات گچ می باشد و ورودی آن از سمت شرق بوده است. تاریخ بنای این قلعه را به دوره سلجوقی نسبت داده اند.

• نارین قلعه

در وسط شهر جاجرم تل عظیمی وجود دارد که به نارین قلعه معروف است. این تل، که ارتفاعش در حدود 25 متر می باشد، بقایای ارگ یا قلعه ای قدیمی است که امروزه در بعضی نقاط آن آثاری از بقایای برج و بارو را می توان دید. پلان قلعه، که بر روی تپه ای مصنوعی بنا شده بود، بیضی شکل است و در گذشته، دور آن را خندقی فرا گرفته بود. محیط نارین قلعه در حدود 360 متر و طول اقطار آن 125 و 100 متر است.

آرامگاه ها

•  آرامگاه شیخ آذری

بناى این آرامگاه در جنوب شهر اسفراین و در شمال شرقى خرابه هاى شهر بلقیس واقع شده است. ساختمان این بنا از خشت خام ساخته شده و سقف آن چوبى است و مقبره در وسط قرار دارد. قطر پى این بنا بیش از یک متر است و اتاق مجاور آرامگاه تخریب شده است. ارتفاع قبر شیخ آذرى 80 سانتى متر است که فاقد سنگ قبر می باشد و با موزاییک سامان یافته است. ساختمان بنای این آرامگاه در طول زمان توسط سودجویانى که به دنبال گنج و اشیاى عتیقه بوده اند حفارى گردیده و آسیب هاى فراوانى به آن وارد شده است.

•  آرامگاه تیموری

این بنای تاریخی در 6 کیلومتری شیروان و در قسمت شمال شرقی مقبره امامزاده حمزه رضا (ع) واقع شده است. بنای مقبره مربوط به دوران تیموریان (سال 785 ه. ق) است. ساختمان مقبره خشتی و نمای خارجی آن، هشت ضلعی است. قسمت داخلی بنا چهار گوشه است. ارتفاع گنبد آن از قسمت فوقانی بنا 5/2 متر است. مقبره تیموری به یکی از سرداران معروف امیر تیمور گورکان تعلق دارد. قسمت داخلی بنا، گچبری و بالای سردرها، دورتادور به رنگ فیروزه ای گچبری و کتیبه نویسی شده است.

شهر باستانی بلقیس

شهر بلقیس که در حقیقت خرابه های شهر قدیمی اسفراین است در سه کیلومتری شهر فعلی و سمت راست جاده سبزوار - اسفراین واقع شده است. سفال های به دست آمده از این شهر به دوران صفویان تعلق دارند. به نظر می رسد این شهر پیش از دوران صفویه ساخته شده باشد.

زادگاه نوشیروان (فقت دژ)

قریه نوشیروان زادگاه سلطان انوشیروان در شمال شرقی اسفراین واقع شده است. در قسمت شرقی آن حصاری محکم به نام فقت دژ وجود دارد. بنای این محل را به قباد فیروز نسبت می دهند. آثار مکشوفه این ناحیه به دوران های قرون اولیه اسلامی و مغول تعلق دارند. از آن جمله می توان به مجسمه بودا که جنس آن از مفرغ است و همچنین به کاسه و عودسوزی که با اشکال هندسی و خط کوفی تزیین شده، اشاره نمود.

عمارت سردار مفخم

عمارت مفخم به عنوان بزرگ ترین و شاخص ترین اثر معماری از دوره قاجار در خراسان شمالی است که در شمال شرق شهر بجنورد واقع است. در دوره قاجار عمارت مفخم همراه با بناهای دیگری از جمله آیینه خانه، کلاه فرنگی، حوضخانه و سردر در باغ بزرگی قرار داشته که مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل می داده اند. بنای عمارت در دهه ۱۳۰۰هجری قمری، همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمدخان شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شده و محل سکونت خانواده وی و پذیرایی از میهمانان دولتی و رجال سیاسی بوده است. معروف است که نقشه ساختمانی عمارت به دست میرزامهدی خان شقاقی، نخستین استاد معماران ایرانی تعلیم یافته در فرنگ که معماری مدرسه شهید مطهری تهران از جمله کارهای او است، طراحی شده است. بنای عمارت در دو طبقه و به ابعاد تقریبی ۵۰ در ۲۳ متر و به ارتفاع حدود ۹ متر ساخته شده و در مجموع ۳۴ اتاق و دو تالار بزرگ دارد که زمانی با آیینه کاری، کاشی کاری و گچبری تزیین شده بود. پس از سقوط سلسله قاجار بخش اعظم املاک خانواده شادلو از جمله ساختمان عمارت که در آن زمان محل سکونت سردار معزز نوه سردار مفخم بود به تصرف رضاشاه درآمد. در سال ۱۳۱۶نیز در طبقه فوقانی بنا آتش سوزی رخ داد و سقف عمارت که با تیر ارس و پوشش سفالی ساخته شده بود نابود گردید. در دهه ۱۳۲۰بنای عمارت از سوی ورثه سردار مفخم به عنوان بیمارستان به اداره بهداری واگذار شد. سرانجام نیز در شهریور ماه ۱۳۷۰این عمارت در اختیار اداره میراث فرهنگی بجنورد قرار گرفت که پس از انجام تعمیرات و تغییرات جزیی طی چند سال آینده به موزه مردم شناسی شهرستان بجنورد تبدیل می شود. بیشتر تزیینات عمارت مفخم در نمای جنوبی بنا تمرکز یافته و شامل انواع کاشی کاری است. سرتاسر نمای ضلع جنوبی، از بالای ستون های هشت ضلعی ایوان طبقه پایین تا زیر سقف طبقه دوم و حتی ساقه های ستون های ایوان فوقانی با کاشی کاری های معرق، معقلی و کاشی های هفت رنگ و ابعاد خشتی تزیین شده است. جالب است که نقوش به کار رفته در کاشی های هر ستون، لچکی ها و قاب های روی هر چشمه طاق در طبقه فوقانی طرحی نو را عرضه می کند و از تکرار نقوش و طرح ها پرهیز شده تا نمایی الوان و متنوع ایجاد شود.

آیینه خانه مفخم

این‌ خانه‌ به‌ سردار مفخم‌ یکی‌ از سرداران‌ اواخر دوره‌ قاجاریه‌ تعلق‌ داشته‌ است‌. آیینه‌کاری‌ و کاشی کاریهای‌ درون‌ بنا زیبایی‌خاصی‌ دارند.

---

صنایع دستی

چاروق دوزی و کلاه کرکی، دو هنر صنایع دستی استان خراسان شمالی هستند که در فهرست آثار ملی صنایع دستی کشور، به ثبت رسیده است.