اهم ویژگیهای لازم برای نمایندگان مجلس شورای اسلامی
نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس دین مبین اسلام و پاسداری از ارزشهای حیاتی آن شکل گرفته است و اکثریت قریب به اتفاق ملت ایران و رای دهندگان به وکلای مجلس، مسلمان هستند، و همچنین طبق اصل 67 قانون اساسی کشور، نمایندگان مجلس باید در نخستین جلسه آن سوگندنامه ای را امضاء کنند که در بخشی از آن آمده است: «من در برابر قرآن مجید، به خدای قادر متعال سوگند یاد می کنم و با تکیه بر شرف انسانی خویش تعهد می نمایم که پاسدار حریم اسلام و نگاهبان دستاوردهای انقلاب اسلامی ملت ایران و مبانی جمهوری اسلامی باشم ...»
از اینرو مهم ترین وظیفه وکلای ملت، اهتمام جدی به اسلام و ارزشهای الهی و معنوی آن است و آنان تحت هیچ شرائطی نمی توانند از این وظیفه مهم تخطی نمایند .
این ویژگی نه تنها برای وکلای مجلس، بلکه برای تک تک مسئولین در حکومت اسلامی ضروری و لازم است . چنانکه امیرمؤمنان علی علیه السلام در نامه ای به یکی از کارگزارانش می فرماید: «فانت محقوق ان تخالف علی نفسک وان تنافخ عن دینک ولو لم یکن لک الا ساعة من الدهر ولا تسخط الله برضی احد من خلقه، فان فی الله خلفا من غیره ولیس من الله خلف فی غیره;
بر تو شایسته است که با هواهای نفسانی مخالفت کرده و از دین خود دفاع کنی; هرچند برای تو ساعتی از زندگی نمانده باشد . خدا را بخاطر رضایت احدی از مردم خشمگین مساز; زیرا خداوند جایگزین همه چیز می شود اما هیچ چیزی جانشین خداوند نمی تواند باشد .»
با این توضیح روشن می شود که یک نماینده مجلس و یا کارگزار حکومتی در جامعه اسلامی چگونه باید از دین و ارزشهای آن محافظت نماید .
حضرت امام خمینی رحمه الله نیز در مورد ضرورت التزام عملی نمایندگان به دستورات اسلام خطاب به آنان می فرماید: «لازم است طرحهائی که در مجلس می گذرد مخالف با احکام مقدسه اسلام نباشد و با کمال قدرت، با پیشنهادهای مخالف با شرع مقدس که ممکن است از روی ناآگاهی و غفلت طرح شود شدیدا مخالفت نمائید و از قلمهای مسموم و گفتار منحرفین هراسی نداشته باشید و سخط خالق را برای رضای مخلوق تحصیل نکنید و خداوند قاهر و قادر را حاضر و ناظر بدانید .»
و در وصیت نامه خویش نیز به نمایندگان سفارش می کند: «از همه نمایندگان خواستارم که با کمال حسن نیت، کوشا باشند که قوانین - خدای نخواسته - از اسلام منحرف نباشد و همه به اسلام و احکام آسمانی آن وفادار باشید تا به سعادت دنیا و آخرت نائل آئید .»
و به مردم نیز توصیه فرمود که: «مردم شجاع ایران با دقت تمام به نمایندگانی رای دهید که متعبد به اسلام، وفادار به مردم باشند .»
از منظر مولای متقیان حضرت علی علیه السلام تمام مسئولیتهای اجتماعی و سمتهای مختلف حکومتی که از جمله آنها نمایندگی مجلس شورای اسلامی می باشد، در ردیف امانتهای سنگین به شمار می آید . آن حضرت در نامه خود به یکی از کارگزارانش به نام اشعث بن قیس در آذربایجان می نویسد: «وان عملک لیس لک بطعمة ولکنه فی عنقک امانة; همانا این مسئولیت و پست تو، برایت طعمه نیست [که از آن به نفع خود و اطرافیانت بهره گیری] ; بلکه امانتی بر عهده توست .»
اگر نمایندگان مجلس در سمت نمایندگی، از امانت مردم به نحو شایسته پاسداری کنند و اختیاراتی را که ملت به آنان سپرده اند، در راه اعتلای دین و آبادانی کشور به کار گیرند، بدون تردید رضایت خدا و خلق را بدست آورده و اعتماد عموم را برای خود کسب خواهند نمود .
آنان نباید آن جمله از سوگندنامه خود را از یاد برند که می گوید: «من در برابر قرآن مجید به خدای قادر متعال سوگند یاد می کنم که ... ودیعه ای را که ملت به من سپرده به عنوان امینی عادل پاسداری کنم .»
خداوند متعال یکی از شاخص ترین صفات مؤمنان حقیقی را امانتداری و عمل به پیمانها می داند و می فرماید: «والذین هم لاماناتهم وعهدهم راعون » ; «[مؤمنان راستین] کسانی هستند که به امانتها و پیمانهایشان وفادارند .»
نمایندگی مردم، پیمان مقدسی است که یک وکیل مجلس با موکلین خود می بندد و وکیل مؤمن و متعهد هیچگاه پیمان شکنی نمی کند .
امام خمینی رحمه الله با تاکید بر امانتداری وکلای مجلس به جوانان ایرانی توصیه نمودند که: «با همت شما جوانان ایرانی باید اشخاص منور، اشخاص امین و صادق در مجلس شورا بروند که مقدرات شما را بر طبق خواسته های خدای متعال پیاده کنند ... در قضیه مجلس شورا رای بدهید و رای به وکلای متعهد، مسلم، امین; وکلای امین بفرستید در مجالس .»
یکی از ویژگیهای لازم برای وکلای مجلس شورای اسلامی پرهیز از تجمل گرائی است; چرا که وکلای اشراف گرا نمی توانند دغدغه خاطر محرومان و مستمندان جامعه را درک کنند و درد آنان را بفهمند .
حضرت امام خمینی رحمه الله می فرماید: «آن روزی که - خدای نخواسته - مجلسیان خوی کاخ نشینی پیدا کنند و از این خوی ارزنده کوخ نشینی بیرون بروند، آن روز است که ما برای این کشور باید فاتحه بخوانیم . ما در طول مشروطیت از این کاخ نشینها خیلی صدمه خوردیم . مجلسهای ما مملو از کاخ نشین بود و در بینشان معدودی بودند که از آن کوخ نشینها بودند و همین معدودی که از کوخ نشینها بودند، از خیلی انحرافات جلو می گرفتند و سعی می کردند برای جلوگیری .»
اساسا نماینده ای که برای خود امتیاز ویژه قائل شود و زندگی ویژه ای را برگزیند و بین خود و موکلین و طبقات محروم سدی از بی اعتمادی ایجاد نماید و خود را تافته جدا بافته از مردم بداند، مورد مذمت خدا و رسولش خواهد بود . رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: «ان الله تعالی یکره من عبده ان یراه متمیزا بین اصحابه; (8) خداوند متعال دوست ندارد که بنده خود را در میان دوستانش متمایز ببیند .»
امام خمینی رحمه الله در مورد ساده زیستی شهید مدرس می گوید: «منزلش یک منزل محقر از حیث ساختمان، و زندگی یک زندگی مادون عادی، که در آن وقت لباس کرباس ایشان زبانزد بود; کرباسی که باید از خود ایران باشد می پوشید .»
همین نکته موجب آزادگی و پایداری مدرس در راه هدف بود . او آزادانه سخن می گفت و از هیچ مقام و منصبی واهمه نداشت . فقط برای خدا می گفت و عمل می کرد; چنانکه خود در این زمینه اظهار می دارد: «اگر من نسبت به بسیاری از اسرار آزادانه اظهار عقیده می کنم و هر حرف حقی را بی پروا می زنم، برای آن است که چیزی ندارم و از کسی هم نمی خواهم . اگر شما هم بار خود را سبک کنید و توقع را کم نمایید، آزاد می شوید .» (10)
او در مورد توانایی پایداری اش در مقابل استبداد داخلی و استعمار خارجی می گوید: «از مال دنیا چیزی جز پیراهن ژنده کرباس ندارم تا نگران از دست دادنش باشم .»
اما اگر نماینده ای با کانونهای درآمدزای سیاسی و اقتصادی ارتباط تنگاتنگ داشته باشد و مرهون سرمایه داران و قدرتمندان متمول باشد، خود باخته و ضعیف النفس خواهد شد .
از مهم ترین دغدغه های نماینده مجلس، باید حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور باشد . او باید در گفته ها، نوشته ها و اظهار نظرهایش، استقلال کشور و تامین مصالح و حقوق مردم را مد نظر داشته باشد و هیچگاه اندیشه دوستی با دشمنان و پیوستگی با بیگانگان را در سر نپروراند; چرا که از منظر قرآن این یکی از صفات اهل نفاق و عوامل داخلی دشمنان اسلام می باشد .
خداوند متعال در سوره نساء با صراحت تمام دوستی و تمایل به بیگانگان را از خصلتهای منافقان دانسته و به اهل ایمان سفارش می کند که مبادا در تصمیم گیریهای خود دشمنان اسلام و بیگانگان را بر مؤمنان ترجیح دهند واین ندای آسمانی را به مسلمانان ابلاغ می کند که: «یا ایها الذین آمنوا لا تتخذوا الکافرین اولیاء من دون المؤمنین » ; «ای اهل ایمان! کافران را به جای مؤمنان دوست [و تکیه گاه] خود قرار ندهید .»
شهید مدرس نمونه بارز یک نماینده بیگانه ستیز و استقلال طلب بود . او می گوید: «اختلاف من با رضاخان بر سر کلاه و عمامه و این قبیل مسائل جزئی - مثل نظام اجباری - نیست . من در حقیقت با سیاست انگلستان - که رضاخان را عامل اجرای مقاصد استعماری خود در ایران قرار داده - مخالفم . من با سیاستهائی که آزادی و استقلال ملت ایران و جهان اسلام را تهدید می کند مبارزه می کنم . راه و هدف خود را می شناسم . در این مبارزه هم پشت سر خود را نگاه نمی کنم . شما یا کسان دیگر همراهی می کنید یا نه! لازمه مبارزه در این راه، از خود گذشتگی و فداکاری است .»
امام خمینی رحمه الله در مورد این ویژگی نمایندگان می فرماید: «نگذاریددر مجلس شورا اشخاصی بروند که آنها با قدرتهای بزرگ پیوستگی دارند، باید ملت با اختیار و اراده خود، با امتیاز خود و انتخاب خود اشخاص صالح را، اشخاص متقی را، اشخاصی را که برای ایران کار می خواهند بکنند، به نفع ایران کار می کنند، آنها را باید تعیین بکنید .»
این روش پسندیده برگرفته از آیات شریفه الهی است که می فرماید: «لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا» ; «خداوند هرگز راهی برای [برتری و تسلط] کافران بر اهل ایمان قرار نداده است .»
طبق این آیه هرگونه تسلط بیگانگان اعم از نظامی، سیاسی فرهنگی و اقتصادی بر امور کشورهای اسلامی ممنوع است و یکی از مهم ترین وظائف وکلای مجلس، تلاش برای تحقق همین فرمان قرآن است .
اصل 153 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز - که برگرفته از قوانین اسلامی و الهی است - اعلام می دارد که: هرگونه قرارداد که موجب سلطه بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شئون کشور گردد، ممنوع است .
بهترین معیار شناخت مردان الهی و حق باوران راستین، صداقت و راستگویی آنان در گفتار و رفتار آنهاست . طبق فرموده امام صادق علیه السلام باید صداقت و امانتداری افراد را سنجیده و آنگاه به آنان اعتماد نمود . آن حضرت ضمن حدیثی می فرماید: «لا تغتروا بصلاتهم ولا بصیامهم، فان الرجل ربما لهج بالصلاة والصوم حتی لو ترکه استوحش ولکن اختبروهم عند صدق الحدیث واداء الامانة; به نماز و روزه افراد فریفته نشوید; چرا که شخص گاهی به نماز و روزه عادت کرده که اگر آن را رها کند احساس وحشت می کند . اما [برای شناخت افراد]، آنان را با میزان راستگویی و امانتداری بیازمایید .»
با توجه به این حقیقت، یکی از ملاکهای گزینش نمایندگان، میزان راستگویی آنان در زندگی شان می باشد . آیا افرادی که در گذشته دهها وعده توخالی و غیرقابل عمل به مردم داده و بعدا آنها را به بوته فراموشی سپرده اند، لیاقت نمایندگی دارند؟ آیا کسانی که با انواع دسیسه ها و شعارهای فریبنده و تبلیغات پر زرق و برق اذهان مردم را مشوش کرده و برای رسیدن به مقاصد نفسانی خود، آرای مردم را به سوی خود جلب می کنند، شایستگی وکالت دارند؟! نماینده حقیقی مردم اگر وعده ای بدهد با تمام وجود به دنبال تحقق آن تلاش می کند و حیثیت خود را در گرو آن وعده می بیند .
وکلای با ایمان هیچگاه حق را وارونه نشان نمی دهند، به سوی باطل گرایش پیدا نمی کنند و از راستی و صداقت ست برنمی دارند; گرچه به ضرر آنان باشد .
امام حسن مجتبی علیه السلام می فرماید: «من دوستی داشتم که صفات پسندیده اش او را از همه مردم در نظرم ارزشمندتر کرده بود .» آنگاه ضمن شمارش صفات آن نیک مرد الهی می فرماید: «کان لا یقول مالا یفعل ویفعل مالا یقول; آنچه را که عمل نمی کرد، نمی گفت; و کارهایی را که نگفته بود انجام می داد . [اهل شعار و وعده های دروغین نبود، بلکه اهل عمل بود ].»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «من استعمل عاملا من المسلمین وهو یعلم ان فیهم اولی بذلک منه واعلم بکتاب الله وسنة نبیه فقد خان الله ورسوله وجمیع المسلمین;
هر کس از مسلمانان کارگزاری را [بر مسئولیتی] بگمارد، در حالی که می داند در میان مسلمانان، از او شایسته تر و داناتر به کتاب خدا و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله وجود دارد، بی تردید به خدا و پیامبر او و جمیع مسلمانان خیانت کرده است .»
با توجه به این گفتار نبوی، تک تک مسلمانان در انتخابات وکلای مجلس مسئولیت سنگینی به عهده دارند و انتخاب شوندگان نیز وظیفه خطیری را تعهد می کنند . هر کسی که حقیقتا شایستگی ایفای نقش در سمت نمایندگی مردم را دارد باید قدم در میدان بگذارد و خود را نامزد چنین مقام حساسی نماید وگرنه - خدای نکرده - اگر به قصد مطامع دنیوی و رسیدن به هواهای نفسانی به این حیطه وارد شود، سعادت دنیا و آخرت خود را از دست خواهد داد . مردم مسلمان نیز طبق فرموده پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله لازم است که به ظواهر افراد ننگرند; بلکه لیاقت و شایستگی و اهلیت آنان را احراز نموده، سپس به آنان رای دهند . در غیر این صورت، در خطاها و تخلفات احتمالی این افراد شریک خواهند بود .
همچنین نخبگان و متنفذین جامعه، طبق این حدیث شایسته سالاری، لازم است کسانی را به مردم معرفی کنند که توانائی چنین امری را داشته باشند و اگر این اصل را مراعات نکنند و بر اساس روابط شخصی و یا ملاکهای غیراصولی دیگر، غیرشایستگان را نامزد نمایندگی مجلس نمایند، به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و جمیع مسلمانان خیانت کرده اند .
مردان خدا در سایه ایمان قوی و یقین به حقانیت اهداف خود، هرگز از قدرتی جز قدرت خداوند متعال، هراسی به دل راه نمی دهند و جز در برابر خداوند متعال سر تسلیم فرود نمی آورند . همچنانکه امام علی علیه السلام فرمودند: «عظم الخالق فی انفسهم وصغر ما دونه فی اعینهم; خدا در وجود آنان بزرگ و غیرخدا در منظر آنان کوچک است .»
بر یک نماینده مسلمان شایسته است که چنین باشد و در موضع گیریها و اظهار نظرهای خود، از هیچ منصب و مقامی هراس نداشته باشد . یکی از مهم ترین اوصاف شهید مدرس شجاعت و شهامت کم نظیرش بود . او در طول عمر با برکت خود - که همواره به مبارزه با ظلم و استبداد داخلی و استعمار خارجی می پرداخت - از هیچ قدرت و مقام و منصبی نترسید، دشمنانش بارها به جان و آبروی وی تاخته و سوء قصد کردند، اما او ذره ای از مواضع خود عقب نشینی نکرد . وی بارها می گفت: «اگر تمام دول دنیا برخلاف من باشند، به تنهایی مقاومت می کنم .» او در مقابل اعمال و رفتار ضد دینی و ضد مردمی و منکرات می ایستاد، فریاد می کشید و گفتارش را به گوش دیگران می رسانید .
اگر یک نماینده مسلمان، تعدی به مرزهای عقیدتی و جغرافیایی مسلمانان را ببیند، باید شهامت اظهار نظر و مخالفت با آن را داشته باشد و با قدرت تمام - که نشانگر وجود اعتقادات راسخ و مرهون دیگران نبودن است - در مقابل عوامل داخلی و خارجی تعدی و تجاوز بایستد و عزت اسلام و مسلمانان را حفظ کند .
امام خمینی رحمه الله با ستایش از شهامت و شجاعت مدرس رحمه الله می گوید: «آن روزی که رضا شاه آمد و آن همه کارها را کرد، باز یک آخوند بود که توی مجلس، به اسم مدرس رحمة الله علیه مقابلش ایستاد و می گفت: نه! .
هیچ کس نبود، مدرس بود و چند نفر که اطراف او بودند . دیگر در تمام مملکت هیچ قدرتی در مقابل او نمی ایستاد ... یک وقت رضاخان به مدرس گفته بود: سید! از جان من چه می خواهی؟ گفته بود که می خواهم تو نباشی!»
امام رحمه الله به مردم سفارش می کرد که نمایندگانی شجاع و باایمان انتخاب کنند و می فرمود: «کسانی را که انتخاب می کنید باید مسائل را تشخیص دهند نه از افرادی باشند که اگر روس یا آمریکا یا قدرت دیگری تشری زد، بترسند، باید بایستند [و] مقابله کنند .»
بنابراین کسانی که نفس ضعیف دارند و در حوادث مرعوب قدرتمندان و استعمارگران می شوند، شایسته وکالت نیستند .
حضرت امام خمینی رحمه الله رسیدگی به محرومان و مستمندان جامعه را از وظایف مهم وکلای مجلس دانسته و می فرماید: «ان شاء الله نمایندگان محترم مجلس سنگینی بار مسئولیت و رسالت خود را در این امر خطیر احساس کرده و می کنند و به خوبی دریافته اند که نظام و مردم از آنان چه انتظاری دارند که باید گفت: مجموعه خواسته ها و انتظارات اسلامی مردم از مجلس، رفع گرفتاریها و محرومیتها و دگرگونی در نظام پر پیچ و خم اداری کشور، از انتظارات به حقی است که باید آنها را جدی بگیرند و نمایندگان محترم مجلس قبل از پرداختن به لوایح و تبصره ها و مواد غیرضروری، به فکر مسائل اصلی و کلیدی کشور باشند و بر اساس اسلام عزیز در کمیسیونها با طرح قوانین و لوایح به سمتی حرکت کنند که مشکلات اساسی مرتفع، و سیاستهای زیربنائی کشور در امور فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی و سیاسی در راستای کمک به محرومین و رفع استضعاف مدون وبه مورد اجرا درآید . »
خدمت به محرومان و رسیدگی به دردمندان که از مهم ترین تلاشهای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار بود، باید سرلوحه برنامه های وکلای مجلس باشد; البته این مهم در ساختار شخصیت نامزدهای مجلس ریشه دارد، چنانکه امام خمینی رحمه الله فرمودند: «رئیس جمهور و وکلای مجلس از طبقه ای باشند که مظلومیت و محرومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشند، نه از سرمایه داران و زمین خواران و صدرنشینان مرفه و غرق در لذات و شهوات، که تلخی محرومیت و رنج گرسنگان و پابرهنگان را نمی توانند بفهمند .»